انواع ویتامین دی و منابع آن و عوارض کمبود آن در بدن

انواع ویتامین D و نحوه:

دو نوع عمده ویتامین دی وجود دارد:

ویتامینD3 ( کالی کلسیفرول): که در برخی مواد غذایی حیوانی از جمله ماهی‌های چرب و سفیده‌ی تخم‌مرغ یافت می‌شود.

ویتامینD2 ( ارگو کلسیفرول): که توسط گیاهان تولید می شود و در گونه‌های نادری از برخی قارچ‌ها یافت می‌شود.

از این دو نوع، ما به D3 نیازی بیشتری داریم زیرا تاثیر آن در افزایش سطح ویتامین D خون دو برابر D2 است.

عواملی که بر توانایی بدن در دریافت ویتامین D از طریق پوست تأثیر می گذارد عبارتند از:

بدن ویتامین دی را ذخیره کرده و زمانی که پوست در معرض نور آفتاب است، شروع به ساخت این ویتامین می کند. ویتامین د در برخی غذاها مثل شیر غنی شده با ویتامین دی یافت می شود.

عوامل تاثیر گذار در دریافت ویتامین دی از طریق آفتاب: رنگ پوست، عرض جغرافیایی ، زمان از سال ، زمان از روز ، وجود ابرها یا مه ، محتوای ملانین پوست و اینکه آیا ضد آفتاب استفاده شده است یا خیر. به عنوان مثال ، ساکنان در عرض جغرافیایی 42 درجه و بالاتر قادر به تولید ویتامین D از طریق پوست در ماه های زمستان (از نوامبر تا فوریه) نیستند.

زمانی که پوست در معرض نورآفتاب است، بدن شروع به ساخت ویتامین د می کند. رنگ پوست بر تولید ویتامین د تاثیر دارد. افراد با پوست روشن تنها باید به مدت 45 دقیقه در هفته در نورآفتاب بمانند تا بدن بتواند ویتامین د موردنیاز را جذب کند درحالیکه مدت زمان موردنیاز برای افراد سیاه پوست بیش از 3 ساعت می باشد.

در مکمل ها و غذاهای غنی شده ، ویتامین D می تواند D2 یا D3 باشد. ویتامین دی3 مدت زمان بیشتری در خون می ماند و غلظت آن در خون بیشتر میشود. عمده ترین ویتامین D برای استفاده از نسخه در آمریکای شمالی به صورت ویتامین D2 است ، در حالی که بیشتر ویتامین ها / مولتی ویتامین های بدون نسخه از ویتامین D3 استفاده می کنند.

 مهمترین منابع ویتامین دی :

1. نور خورشید:اگر پوست بدن در تماس با نور خورشید قرار بگیرد، ویتامین D تولید می کند.

2. شیرغنی شده با ویتامین D که می توان از آن بستنی و پنیر غنی شده نیز تولید کرد.

3. ماهی تن نیز یکی از منابع مفید ویتامین D است و سطح ویتامین D موجود در آن به مراتب بیشتر از ماهی ساردین است.

4. مکمل ها نیز می توانند دوز مورد نیاز روزانه این ویتامین را در اختیار بدن قرار دهند.

5. زرده تخم مرغ نیز غنی از ویتامین D است و به همین دلیل توصیه می شود زرده و سفیده تخم مرغ را حتما با هم مصرف کنید.

6. جگر گاو نیز منبع سرشار از ویتامین D به همراه بسیاری دیگر از مواد مغذی مانند ویتامین A، آهن و پروتئین است.

7. روغن کبد ماهی که با طعم دهنده هایی چون نعنا یا مرکبات و یا به شکل کپسول های مکمل ارائه می شود، منبع غنی از این ویتامین به شمار می آید.

8. آب پرتقال غنی شده با ویتامین D نیز برای دریافت دوز مورد نیاز روزانه این ویتامین گزینه مفیدی است.

9. غلات غنی شده با ویتامین D نیز به همراه شیر یا آب پرتقال غنی شده منبع مفید این ویتامین هستند.

10. برخی قارچ ها نیز درست مانند انسان مقادیر زیادی ویتامین D در تماس با نور خورشید تولید می کنند. قارچ هایی که در تاریکی پرورش می یابند، عاری از این ویتامین هستند اما برخی از گونه های قارچ ها که در تماس با اشعه فرابنفش خورشیدی رشد می کنند، سرشار از ویتامین D هستند.

11. ماهی های چرب مانند ماهی آزاد از منابع اصلی و غنی ویتامین D به حساب می آیند.

12. چراغ ها و لامپ های فرابنفش نیز برای افرادی که در معرض خطر فقر شدید ویتامین D هستند، تجویز می شوند.

1- مصرف ویتامین دی در جلوگیری از استئوپورز :

ویتامین د به جذب کلسیم کمک کرده و موجب استحکام استخوان ها می شود بنابراین مصرف این ویتامین در طول عمر بسیار مهم است زیرا بیشتر استخوان ها در دوره جوانی شکل می گیرند. زنان در دوره یائسگی بیشتر در معرض خطر استئوپورز (پوکی استخوان) هستند لذا مصرف ویتامین د به همراه مکمل های کلسیم می تواند از پیشرفت پوکی استخوان و شکستگی آن جلوگیری نماید.

افراد دچار کمبود ویتامین د بیشتر در معرض شکستگی استخوان هستند لذا به ای2- نقش ویتامین د در بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان :ن افراد توصیه می شود که روزانه 700 تا 1000واحد مکمل ویتامین د را مصرف نمایند. ویتامین د تا 22 درصد مانع شکستگی استخوان می شود.

ویتامین د از بروز بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان و استئومالاسیا جلوگیری می کند. افرادی که در مناطق شمالی زندگی می کنند و دسترسی مستقیم به نور آفتاب ندارند، باید ویتامین د را از طریق مصرف شیر غنی شده و محصولات لبنی دریافت کنند. این افراد می توانند از مکمل ویتامین د یا مولتی ویتامین به همراه ویتامین د استفاده نمایند.

3- مشکلات پاراتیروئید:

4 غده پاراتیروئید در گردن وجود دارد که وظیفه آنها تولید هورمون پاراتیروئید و کمک به ذخیره و مصرف کلسیم و فسفر در بدن است. ویتامین د اغلب برای درمان بیماری پاراتیروئید استفاده می شود.

4- فشار خون بالا:

افراد دچار کمبود ویتامین د بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون هستند اما نمی توان گفت که کمبود ویتامین د موجب افزایش فشار خون در افراد سالم می شود. افراد مبتلا به بیماری کلیوی یا پاراتیروئید بیش فعال(هایپرپاراتیروئیدیسم) مبتلا به فشار خون هستند که کمبود ویتامین د نیز نقش مهمی در این بیماری ها بازی می کند. با این حال مصرف ویتامین د و مکمل های کلسیم، فشار خون را کاهش نمی دهد و یا خطر ابتلا به فشار خون را در زنان یائسه کمتر نمی کند.

5- سرطان:

مصرف ویتامین دی ممکن است خطر ابتلا به سرطان های کولون، سینه، پروستات، پوست و پانکراس را کمتر کند اما نمی توان رابطه ای بین مصرف ویتامین د و کاهش خطر ابتلا به سرطان را مدعی شد. ویتامین د ممکن است اثرات ضد سرطانی داشته باشد. طبق تحقیقات، بالا بودن سطح ویتامین د با کاهش خطر سرطان پوست ارتباط دارد. زنان یائسه که مکمل کلسیم و ویتامین د مصرف می کنند، کمتر در معرض ابتلا به سرطان ها بویژه سرطان سینه قرار دارند. به علاوه مصرف کلسیم و ویتامین د خطر ابتلا به سرطان کولون و کولورکتال را کمتر می کند.

6- درمان افسردگی فصلی (SAD) با ویتامین د :

SAD نوعی افسردگی است که در فصل زمستان و زمانی که دسترسی به نور آفتاب امکان پذیر نیست، روی می دهد. این بیماری اغلب با نورآفتاب درمان می شود. خلق و خوی افراد مبتلا به SAD زمانی بهبود می یابد که ویتامین د مصرف کنند. 

7- نقش کمبود ویتامین د در ابتلا به دیابت :

افراد دچار کمبود ویتامین د بیشتر در معرض خطر دیابت نوع 2 قرار دارند اما نمی توان ادعا کرد که مصرف ویتامین د از دیابت نوع 2 پیشگیری می کند و یا آن را درمان می نماید. دادن دو هزار واحد ویتامین د به کودکان یک ساله می تواند آنها را از ابتلا به دیابت نوع 1 در بزرگسالی مصون نماید.

8- بیماری قلبی:

کمبود ویتامین د خطر ابتلا به بیماری قلبی، حملات قلبی، سکته و نارسایی قلبی و همچنین خطر رسوب کلسیم در شریان ها را افزایش می دهد. رسوب کلسیم در شریان بیماران آتروسکلروز منجر به حمله قلبی یا سکته می شود. کمبود ویتامین د از جمله عواملی است که خطر ابتلا به بیماری قلبی، فشارخون، دیابت نوع 2، چاقی و کلسترول بالا را افزایش می دهد اما این ادعا که با مصرف 200 واحد ویتامین دی به همراه 500 میلی گرم کلسیم، خطر حمله قلبی یا سکته کاهش می یابد، درست نیست. 

9- ویتامین د در درمان و پیشگیری بیماری ام. اس:

زنانی که روزانه حداقل 400 واحد ویتامین د را مصرف می کنند، کمتر در معرض ابتلا به ام اس قرار دارند. بنابراین افزایش سطح ویتامین د با کاهش خطر ابتلا به ام. اس در مردان و زنان ارتباط دارد اما این بدین معنا نیست که مکمل ویتامین د به پیشگیری یا درمان ام. اس کمک می کند.

10- چاقی:

کمبود ویتامین د با چاقی ارتباط دارد. زنان یائسه که روزانه 400 واحد ویتامین د به علاوه 1000 میلی گرم کلسیم مصرف می کنند، کمتر در معرض چاقی و اضافه وزن قرار دارند.

11- سایر بیماری ها:

ویتامین د برای تقویت سیستم ایمنی مفید بوده و به پیشگیری و درمان عفونت های ریوی کمک می کند.

12- مرگ و میر:

کمبود ویتامین د خطر ابتلا به مرگ ومیر ناشی از سایر بیماری های مختلف را کمتر می کند.

توجه: دادن مکمل ویتامین د به کودکان شیرخوار یا کودکانی که به میزان کافی غذاهای غنی شده از ویتامین د را مصرف نمی کنند ضروری است. دادن مکمل ویتامین د به کودک را تا زمانی ادامه دهید که کودک از شیر گرفته شود و حداقل 1 لیتر شیر یا شیر غنی شده با ویتامین د را به او بدهید. در مورد نوع و میزان مصرف ویتامین د  برای کودکان با پزشک مشورت کنید. به توصیه سازمان بهداشت، کودکان و نوجوانانی که روزانه کمتر از 1 لیتر شیر می نوشند، باید 400 واحد ویتامین د مصرف کنند. اما قبل از دادن مکمل ویتامین د به کودک با پزشک مشورت کنید.

موارد احتیاط درمورد مصرف ویتامین د :

باید در مصرف مکمل های غذایی دقت کنید و آنها را طبق تجویز پزشک مصرف نمایید. افراط در مصرف ویتامین د عوارض جانبی را بهمراه دارد.

عوارض جانبی ویتامین د:

 تشنگی، احساس طعم فلز در دهان، بی اشتهایی، کاهش وزن، استخوان درد، خستگی، بی حالی، خارش پوست، تهوع، اسهال، یبوست، تکرر ادرار و گرفتگی عضلات

مصرف ویتامین د در موارد زیر باید با احتیاط انجام شود:

بالا بودن سطح کلسیم یا فسفر
مشکلات قلبی
بیماری کلیوی
تجمع سلول های التهابی
عفونت ریه