در این نوشته به ۱۳ کارگردان اشاره می‌کنیم که موفق شدند با اولین فیلم کارنامه کاری‌اشان نامزد دریافت جایزه اسکار (اسکار بخش بهترین کارگردانی) شوند؛ از کارگردان‌هایی برجسته و صاحب‌نام در تاریخ سینما همچون اورسن ولز گرفته تا کارگردان‌های جوان و جویای نامی چون امرالد فنل که در سال ۲۰۲۰ با فیلم «زن جوان آتیه‌دار» (Promising Young Woman) به میدان آمده است.
۱- اورسن ولز / همشهری کین
ولز ۲۵ ساله بود که «همشهری کین» (Citizen Kane) را کارگردانی کرد؛ یک جوان ۲۵ ساله فیلمی ساخت که هنوز هم در میان یکی از چند شاهکار مسلم تاریخ سینما قرار دارد.
ولز کارگردان، بازیگر و نویسنده‌ای آمریکایی بود که در رادیو، تیاتر و سینما فعالیت داشت و به‌خاطر خلاقیت و نوآوری در هر سه حوزه به‌عنوان یکی از چهره‌های کلیدی دوران خود شناخته می‌شد.
همشهری کین نوعی شبه بیوگرافی است، فیلمی که در پس روایت داستانی‌اش در حال بازگوی ماجرای زندگی واقعی شخصیت اصلی است؛ کاراکتری به نام چارلز فاستر کین که بسیاری معتقدند یادآور شخصیت ویلیام راندولف هرست روزنامه‌دار، خبرنگار و سیاست‌مدار آمریکایی است و بر اساس زندگی او ساخته شده. هرست بزرگترین روزنامه‌های زنجیره‌ای آمریکا را راه‌انداز کرد و بعد از انتشار فیلم، تمام نشریات زیرمجموعه خود را از چاپ هر نوع مطلب درباره آن منع کرد. همشهری کین داستان زندگی یک غول رسانه‌ای به نام چارلز فاستر کین را روایت می‌کند که ابتدای ورودش به این حوزه یک ایدئال‌گرا است اما به‌تدریج به یک بی‌رحم تشنه قدرت تبدیل می‌شود.
همشهری کین در ۹ بخش مختلف از جمله بخش بهترین کارگردانی نامزد دریافت جایزه اسکار شد اما تنها موفق به دریافت اسکار بخش بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی شد. یکی از آثاری که اتفاقا امسال در میان نامزدهای اسکار حضور دارد «منک» (Mank) دیوید فینچر است؛ این فیلم به حواشی نگارش فیلم‌نامه همشهری کین توسط هرمن جی. منکویتس در همکاری با اورسن ولز می‌پردازد.
نکته جالب اینکه نامزدی ولز در بخش بهترین کارگردانی دیگر پس از این فیلم تکرار نشد گرچه او آثار برجسته متعددی را جلوی دوربین برد؛ ولز در این بخش جایزه را به جان فورد بابت فیلم «چه سرسبز بود دره من» (How Green Was My Valley) واگذار کرد.
۲- دلبرت من / مارتی
دلبرت من ۳۵ ساله بود که با اقتباس از فیلم‌نامه یک اثر تلویزیونی نوشته خود، «مارتی» (Marty) اولین فیلم سینمایی‌اش را کارگردانی کرد و بابت این فیلم برنده اسکار بهترین کارگردانی شد.
فیلم درباره یک قصاب جوان، طبقه متوسطی و از نظر اجتماعی منزوی ساکن محله برانکس نیویورک است. این مرد جوان با معلمی به نام کلارا آشنا می‌شود و میان این دو رابطه عاشقانه‌ای غیرمنتظره شکل می‌گیرد.
دلبرت من پیش از شروع فعالیت‌هایش در سینما به‌عنوان کارگردان آثار تلویزیونی شناخته می‌شد و بین سالهای ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۵ (تاریخ اکران فیلم مارتی) بیش از ۱۰۰ اثر تلویزیونی کارگردانی کرد.
۳- سیدنی لومت / ۱۲ مرد خشمگین
لومت از اساتید فیلم‌سازی است که در سال ۱۹۵۷ با کارگردانی فیلم «۱۲ مرد خشمگین» (۱۲ Angry Men) یک کارنامه کاری پربار را آغاز کرد.
درام نفس‌گیر لومت از فیلم‌نامه یک اثر تلویزیونی اقتباس شده بود و داستان هیأت منصفه‌ای ۱۲ نفره را روایت می‌کرد که محکومیت یا تبرئه یک جوان متهم ۱۸ ساله را کنکاش می‌کند. فیلم از طریق بررسی زوایای مختلف مسأله، ارزش‌ها و اصول اخلاقی مختلف را به پرسش می‌گذارد.
لومت در رقابت اسکار نتوانست حریف دیوید لین بزرگ شود و این جایزه برای فیلم «پل رودخانه کوای» (The Bridge on the River Kwai) به لین رسید.
گرچه لومت بابت ۱۲ مرد خشمگین اسکار نگرفت اما کارنامه کاری‌اش با فیلم‌های مطرح دیگری چون «بعدازظهر سگی» (Dog Day Afternoon)، «سرپیکو» (Serpico)، «شبکه» (Network) و «حکم» (The Verdict) دنبال شد.
۴- مایک نیکولز / چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟
پس از آنکه مایک نیکولز چندین نمایشنامه موفق، تحسین‌شده و جایزه‌برده را در برادوی روی صحنه برد، شرکت برادران وارنر پروژه اقتباس سینمایی از نمایشنامه ادوارد آلبی به نام «چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد» (Who’s Afraid of Virginia Woolf?) را به او سپرد.
فیلم نیکولز که اولین اثر کارنامه‌اش بود در هر رشته‌ای که ممکن بود نامزد دریافت جایزه اسکار شد و موجب شد این هنرمند برجسته نامزد اسکار بخش بهترین کارگردانی شود. نیکولز این جایزه را به فرد زینمان باخت که با فیلم «مردی برای تمام فصول» (A Man for All Seasons) به میدان آمده بود.
گرچه نیکولز در اولین نامزدی اسکار ناکام ماند اما دو سال بعد با فیلم «فارغ‌التحصیل» (The Graduate) دوباره نامزد دریافت همین جایزه شد و این‌بار موفق شد اسکار بهترین کارگردانی را تصاحب کند.
۵- رابرت ردفورد / مردم معمولی
رابرت ردفورد از جمله مهشورترین و موفق‌ترین کارگردان‌هایی است که از مسیر بازیگری وارد این حرفه شدند.
اولین فیلم او «مردم معمولی» (Ordinary People) اثر پخته‌ای است که به‌سختی می‌توان باور کرد اولین فیلم کارگردانش باشد. ردفورد با این فیلم تأثیرگذار و عاطفه‌برانگیز که درباره یک خانواده سوگوار و فروپاشی آن است موفق شد برای اولین‌بار نامزد دریافت اسکار بهترین کارگردانی شود و در نهایت جایزه را هم نصیب خود کند.
علاوه بر این فیلم مردم معمولی برنده سه جایزه مهم دیگر در بخش بهترین فیلم، بهترین فیلم‌نامه اقتباسی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد تا ردفورد در اولین قدم کارنامه درخشانی را نوید دهد.
۶- جیمز ال. بروکس / شرایط مهرورزی
بروکس پس از یک دوره فعالیت تلویزیونی به‌عنوان کارگردان و نویسنده عاقبت با فیلم «شرایط مهرورزی» (Terms of Endearment) به شکل رسمی به‌عنوان کارگردان آثار سینمایی وارد این حوزه شد.
بروکس با اولین فیلمش هم گیشه، هم منتقدان و هم داوران جوایز سینمایی را تحت تأثیر قرار داد و در عمل فیلمی را روی پرده برد که از موفق‌ترین آثار سال ۱۹۸۳ بود.
اگر بخواهیم از داستان فیلم «شرایط مهرورزی» بگوییم می‌توان خیلی ساده آن را فیلمی درباره رشدکردن و بزرگ‌شدن نامید. فیلمی که داستان خانواده گرینوی و افرادی که این خانواده با آنها معاشرت دارند را در طول زندگی‌اشان دنبال می‌کند. البته بخش عمده داستان در دوران بزرگسالی «اما گرینوی-هورتون» (با بازی دبرا وینگر) می‌گذرد اما فیلم به بخش‌هایی از کودکی و نوجوانی او هم می‌پردازد. با در نظر داشتن اینکه فیلم تقریبا یک بازه وسیع ۳۰ ساله را پوشش می‌دهد طبیعی است که با گستره وسیعی از احساسات هم مواجه شویم. شرایط مهرورزی فیلمی تلخ و شیرین است که هم مخاطبش را سرحال می‌آورد و هم غمگین می‌کند.
فیلم در گیشه عملکرد بسیار موفقیت‌آمیزی داشت و به فیلم دوم پرفروش سال تبدیل شد. این اثر سینمایی در مراسم اسکار هم درخشید و نامزد دریافت یازده جایزه شد که از میان آنها پنج اسکار بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر زن نقش اصلی، بهترین بازیگر مرد نقش مکمل و بهترین فیلم‌نامه اقتباسی را به خود اختصاص داد.
۷- رولند جافه / میدان‌های کشتار
رولند جافه فیلم‌ساز بریتانیایی توانست با هر دو فیلم ابتدایی کارنامه کاری‌اش یعنی «میدان‌های کشتار» (The Killing Fields) و «مأموریت» (Mission) در سالهای ۱۹۸۴ و ۱۹۸۶ نامزد اسکار بهترین کارگردانی شود.
میدان‌های کشتار یک درام تاریخی درباره حکومت بی‌رحم و سرکوب‌گر خمرهای سرخ در کامبوج است. حکومتی با تفکرات مائویستی محصول حزب کمونیست کامبوج که در سالهای ۱۹۷۵ تا ۱۹۷۹ بر این کشور حکومت کردند و به کشتارهای گسترده‌ای دست زدند. فیلم بر اساس تجربیات دو روزنامه‌نگار که یکی اهل کامبوج و دیگری اهل آمریکا است ساخته شده.
میدان‌های کشتار در هفت رشته مختلف دریافت نامزد جایزه شد و در سه بخش بهترین بازیگر مکمل مرد، بهترین فیلم‌برداری و بهترین تدوین برنده جایزه شد. به این ترتیب گرچه رولند جافه در همان آغاز کار یک فیلم برجسته را اکران و توجه بسیاری از منتقدان و کارشناسان را به خود جلب کرد اما در تصاحب اسکار بهترین کارگردانی ناکام ماند.
۸- جان سینگلتون / پسرها و محله
مرگ زودهنگام جان سینگلتون در سال ۲۰۱۹ بسیاری را به یاد فیلم اول او «پسرها و محله» (Boyz n the Hood) انداخت؛ اثری که زندگی سه جوان در محله کرنشاو لس آنجلس را دنبال و مباحثی در خصوص جنسیت، روابط و خشونت را کالبدشکافی می‌کرد.
پسرها و محله سینگلتون را برای اولین فیلمش نامزد اسکار بهترین کارگردانی کرد؛ او آن زمان اولین سیاه‌پوستی بود که در بخش بهترین کارگردانی نامزد می‌شد و البته رقبای بسیار سرسختی داشت؛ جاناتان دمی برای «سکوت بره‌ها»، ریدلی اسکات برای «تلما و لوییز»، الیور استون برای «جی‌اف‌کی» و بری لوینسون برای «باگزی». جایزه در نهایت به جاناتان دمی برای فیلم سکوت بره‌ها رسید.
۹- سام مندس / زیبایی آمریکایی
سام مندس در سال ۱۹۹۹ و با فیلم «زیبایی آمریکایی» (American Beauty) کار خود را پرحاشیه آغاز کرد. او با فیلمی پرسروصدا و از نظر تجاری پرفروش از راه رسید که طی سالهای گذشته منتقدان خاص خود را داشت اما در سال اکران توجهات گسترده‌ای را به خود جلب کرد.
فیلم مندس در ۸ رشته نامزد دریافت جایزه شد و ۵ جایزه مهم را برد. از جمله این جوایز می‌توان به اسکار بهترین کارگردانی اشاره کرد که باعث شد این کارگردان در اولین تجربه‌اش مهم‌ترین جایزه هالیوود برای یک کارگردان را به خانه ببرد.
زیبایی آمریکایی یک کمدی سیاه است که کوین اسپیسی را در نقش یک مرد میان‌سال به نام لستر برنهام به خدمت گرفته است. لستر نوعی بحران میان‌سالی را تجربه می‌کند و رابطه بسیار سرد و بدی با همسر و دخترش دارد. او که به نوعی احساس می‌کند به آخر خط رسیده و هیچ انگیزه‌ای برای زندگی ندارد عاشق دوست نوجوان دخترش می‌شود و همین عشق عجیب به او قدرت و انگیزه ادامه‌دادن می‌دهد.
۱۰- اسپایک جونز / جان مالکوویچ‌بودن
سال ۱۹۹۹ برای کارگردان‌هایی که اولین نامزدی اسکار را تجربه می‌کردند سال مهمی بود. علاوه بر سم مندس که با فیلم زیبایی آمریکایی نامزد دریافت اسکار شده بود، اسپایک جونز هم با اولین فیلمش «جان مالکوویچ‌بودن» (Being John Malkovich) در میان نامزدها حضور داشت.
فیلم‌نامه جان مالکوویچ‌بودن را چارلی کافمن نوشته بود و از این منظر که اولین فیلم‌نامه کافمن به‌عنوان یک هنرمند خلاق و برجسته بود هم اهمیت داشت. کافمن این فیلم‌نامه را به چندین استودیوی مختلف پیشنهاد کرد اما انگار هیچ‌یک از آنها علاقه‌مند به ساخت آن نبودند. عاقبت فیلم‌نامه برای فرانسیس فورد کوپولا فرستاده شد و او پیشنهاد ساخت این اثر را به داماد خود اسپایک جونز داد که با موافقتش روبه‌رو شد.
اسپایک جونز که فعالیت‌های هنری خود را با عکاسی مجلات و سپس ساخت موزیک ویدیو آغاز کرد با جان مالکوویچ‌بودن وارد دنیای سینما شد و در ادامه دو فیلم مطرح «اقتباس» (Adaptation) و «او» (Her) را کارگردانی کرد.
۱۱- تونی گیلروی / مایکل کلیتون
تونی گیلروی از دهه نود به‌عنوان فیلم‌نامه‌نویس فعالیت‌های خود را آغاز کرد؛ او پیش از شروع دوران کارگردانی فیلم‌نامه سه فیلم از آثار مجموعه سینمایی «بورن» (Bourne) را به رشته تحریر درآورد.
او بالاخره در سال ۲۰۰۷ «مایکل کلیتون» (Michael Clayton) را به‌عنوان اولین فیلمش جلوی دوربین برد. این تریلر حقوقی با بازی جورج کلونی در فصل جوایز بسیار موفق ظاهر شد و در مراسم اسکار هم تونی گیلروی را به‌عنوان نامزد بخش بهترین کارگردانی مطرح کرد گرچه این جایزه به او نرسید.
مایکل کلیتون درباره وکیلی است که پرونده‌های مالی شرکت‌ها را حل و فصل می‌کند. یک پرونده جدید زندگی این وکیل میان‌سال را کاملا تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۱۲- بن زایتلین / جانوران حیات وحش جنوب
«جانوران حیات وحش جنوب» (Beasts of the Southern Wild) اولین فیلم بن زایتلین و البته مشهورترین اثر این فیلم‌ساز کم‌کار است.
زایتلین برای این اولین تجربه سینمایی‌اش نامزد اسکار بهترین کارگردانی شد اما در کنار این عنوان، فیلم او در چندین بخش دیگر هم نامزد دریافت جایزه شده بود از جمله نامزدشدن کونزنی والیس در بخش بهترین بازیگر نقش اصلی زن آن هم در سن ۹ سالگی. به این ترتیب نه تنها کارگردان فیلم با اولین اثرش نامزد جایزه اسکار شد، کاری کرد والیس به‌عنوان جوان‌ترین نامزد بخش بهترین بازیگر زن اسکار در تاریخ جاودانه شود.
جانوران حیات وحش جنوب که یک فیلم مستقل کم‌بودجه بود در گیشه حدود ۱۳ برابر بودجه اولیه‌اش فروخت که در سطح خود فروش بسیار موفقی بود. فیلم، محبوب منتقدان بود و بابت کارگردانی زایتلین و بازی تماشایی کونزنی والیس تحسین شد.
۱۳- امرالد فنل / زن جوان آتیه‌دار
امرالد فنل کارگردان زن ۳۵ سالهای است که همچون نام فیلمش به نظر خوش‌آتیه می‌رسد. فیلم او در میان نامزدهای بخش بهترین کارگردانی و بهترین فیلم سال ۲۰۲۱ قرار گرفته. نام فنل به‌عنوان نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی هم به چشم می‌خورد.
«زن جوان آتیه‌دار» (Promising Young Woman) داستان زنی را روایت می‌کند که در واکنش به آزار جنسی دوستش دست به اقدامات انتقام‌جویانه می‌زند.
فنل در بخش بهترین کارگردانی باید با کلویی ژائو کارگردان زن چینی-آمریکایی رقابت کند. امسال برای اولین‌بار در بخش بهترین کارگردانی دو کارگردان زن به رقابت خواهند پرداخت و بسیاری هم پیش‌بینی می‌کنند که جایزه این بخش به یک زن (احتمالا کلویی ژائو) برسد.