چگونه از رنگ ادرار متوجه بیماری خود می‌شویم؟

ادرار از آب اضافی، املاح الکترولیتی و سایر مواد زائد تشکیل شده است. کلیه‌ها ادرار را تولید می‌کنند و به درون مثانه می‌فرستند تا بعد دفع شود. مثانه پر می‌شود و در نهایت به حدی می‌رسد که نمی‌تواند دیگر ادرار بیشتری در خودش نگهدارد و در این هنگام است که حس ادرار کردن به شما دست می‌دهد و مجبور می‌شوید به توالت بروید.

برخی از بیماری‌ها می‌توانند رنگ ادرار را تغییردهند، اما بسیاری از موارد تغییر رنگ ادرار هم هست که دلایل پزشکی ندارد.

چرا رنگ ادرار تغییر می‌کند؟

رنگ ادرار می‌تواند به غلظت آن بستگی داشته باشد که رنگ ناشی از یک رنگدانه طبیعی به نام «یوروکروم» را کمتر یا بیشتر می‌کند. هنگامی که ادرار غلیظ‌تر است (آب کمتر و مواد زائد بیشتردارد) رنگ آن تیره‌تر است. هنگامی که آب بدن به میزان کافی در بدن وجود دارد، ادرار غلظت کمتری دارد و رنگ آن روشن‌تر است.

عوامل دیگری مانند داروها، رژیم غذیی و عفونت‌ها هم ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار شوند. به طور کلی رنگ ادرار بسته به میزان آب بدن شما تغییر می‌کند و تغییرات گذرا نباید باعث نگرانی شما شود.

اگر رنگ ادرار زرد باشد

اگر به اندازه کافی مایعات در بدنتان وجود دارد، ادرار شما احتمالا بیرنگ یا به رنگ زرد روشن خواهد بود.

حفظ تعادل مایعات در بدن یکی از کارهای کلیه است، کلیه در هنگامی دریافت مقدار کافی مایعات، آب اضافی را دفع می‌کند و رنگ ادار روشن‌تر خواهد بود و هنگامی که مایعات بدن کم باشد، کلیه آب را در بدن نگه می‌دارد و رنگ ادرار تیره‌تر خواهد بود.

بنابراین مصرف آب کافی در حدی رنگ ادرار زرد روشن باشد، توصیه می‌شود، اما این میزان برای هر فردی ممکن است متفاوت باشد.

اگر رنگ ادرار نارنجی باشد

یکی از شایع‌ترین علت‌های ادرار نارنجی‌رنگ مصرف داروها است. مثلا یکی از عوارض جانبی داروی فنازوپیریدین یا پیریدیوم که برای عفونت‌های دستگاه ادراری تجویز می‌شود، تغییر رنگ ادار به نارنجی متمایل به قرمز است. این تغییر رنگ مشکلی ایجاد نمی‌کند و نشانه آن است که دارو دارد کارش را انجام می‌دهد و پس از قطع دارو رنگ ادرار به حالت عادی باز خواهد گشت. برخی از داروهای ملین و برخی داروهای شیمی‌درمانی نیز اثر مشابهی بر رنگ ادرار دارند.

مصرف مقادیر زیاد برخی ویتامین‌ها نیز می‌تواند باعث تغییر رنگ ادرار به زرد روشن یا نارنجی شود. برای مثال  هنگامی مقدار زیادی از ویتامین‌های B مانند ریبوفلاووین در بدن وجود دارد، کلیه زیادی آنها را از بدن دفع می‌کند و رنگ زرد یا نارنجی روشن ادرار را باعث می‌شود. یک ماده مغذی دیگر که می‌تواند رنگ ادرار را نارنجی کند، بتا کاروتن است، رنگ‌دانه‌ای که رنگ نارنجی هویج را باعث می‌شود.

اگر ادرار به رنگ آبی یا سبز باشد

داروهایی از جمله برخی از داروهای بیهوشی مانند پروپوفول، گاهی باعث تغییر رنگ ادرار به رنگ آبی می‌شوند. همچنین برای افرادی که برخی از اعمال پزشکی یا جراحی را انجام می‌دهند، پزشکان گاهی رنگ‌های معینی را برای تصویربرداری استفاده می‌کنند که ممکن است رنگ ادار را به رنگ آبی درآورند.

خوردن غذاهایی که حاوی رنگ‌های خوراکی قوی هستند، نیز ممکن است رنگ ادرار را به رنگ آبی یا سبز درآورند.

اگر رنگ ادرار قهوه‌ای شود

اگر مایعات کافی در بدن شما وجود نداشته باشد، ممکن است رنگ قهوه‌ای به خود بگیرد. رنگ قهوه‌ای تیره ادرار بیانگر ننوشیدن مایعات کافی و غلیظ شدن بیش از حد ادرار است.

اما اگز به طور مرتب آب می‌نوشید و باز هم رنگ ادرارتان قهوه‌ای است، ممکن است اخیرا مقدار زیادی بلک‌بری (یک میوه تمشک‌مانند) خورده باشید، در این صورت تغییر رنگ ادرارتان ضرری ندارد.

برخی از اختلالات کبدی و کلیوی و نیز عفونت‌های مجاری ادراری می‌توانند باعث ایجاد رنگ قهوه‌ای تیره در ادار شوند و مراجعه به دکتر را ضروری می‌کنند.

اگر ادرار کدر شده باشد

کدر شدن ادرار و احساس سوزش یا اشکال در ادرار کردن می‌تواند نشانه‌ای از عفونت مجاری ادراری باشد و در این صورت مراجعه به پزشک و دریافت آنتی‌بیوتیک مناسب برای حل سریع این مشکل ضروری است.

اگر ادرار تیره یا قرمز باشد

رنگ قرمر ادرار ممکن است ناشی از خوردن برخی از مواد غذایی – برخی از سبزی‌ها مانند ریواس یا چغندر یا وجود خون در ادرار یا به اصطلاح پزشکی «هماتوریا» باشد.

وجود خون در ادرار ممکن است علل گوناگون مربوط به مثانه یا کلیه داشته باشد، از جمله سنگ‌های کلیوی، سرطان کلیه یا سرطان مثانه.

یک شاخص اینکه رنگ تیره ادرار مربوط به خون است، تداوم این تغییر رنگ برای روزهای متعدد است. اگر رنگ قرمز روشن و خونی یا رنگ بسیار تیره ادرار برای چند روز تداوم داشته باشد، باید مورد ارزیابی قرار گیرد.

چه وقت باید به نزد دکتر رفت

وجود خون در ادرار هیچ وقت طبیعی نیست و می‌تواند نشانه‌ای از یک عارضه پزشکی وخیم باشد که باید شما را به مراجعه فوری به پزشک یا متخصص اورولوژی بکشاند، بیماری‌های گوناگونی ممکن است باعث ظهور خون در ادرار شوند:

• سنگ‌های کلیوی.
• سرطان.
• عفونت مجاری ادراری
• بیماری کلیه
• بیماری مثانه

در مواردی که خون در ادرار وجود داشته باشد، معمولا نیاز به ازمایش‌های ادراری به همراهی نوعی آزمایش شامل تصویربرداری مانند «توموگرافی کامپیوتری» یا سی‌تی‌اسکن و سیستوسکوپی وجود دارد.