دریاچه افسانه‌ای زریبار؛ شهری در دل آب
افسانه‌ها می‌گویند که هستی زریبار از نیستی ظلم است. دریاچه منحصربه‌فرد زریبار، با تمام زیبایی‌هایش در دل کردستان، حکایت‌های غمباری با خود دارد.
دریاچه زریبار در نزدیکی غرب شهر مریوان در استان کردستان قرار دارد. این دریاچه اگرچه به زریوار شهرت دارد اما به نام‌های دیگری نیز شناخته می‌شود. برخی آن را زربار می‌خوانند، عده‌ای آن را تالاب زروار و برخی دیگر آن را دریاچه زریبار می‌دانند که به نظر می‌رسد نام‌ها بسته به گویش‌های مختلف، متفاوت شده‌اند و همگی یک معنا دارند چرا که واژه زری در گویش سورانی اربیلی به معنی دریا است و ترکیب آن با پسوند بار یا وار معنی دریاچه را می‌گیرد. پسوندی که در فارسی میانه (وار) و در پهلوی اشکانی (بار) بوده است. نام این دریاچه زیبا هرچه که باشد، یکی از مهم‌ترین و بی‌نظیرترین جاذبه‌های طبیعی استان کردستان و غرب ایران محسوب می‌شود.
زریبار یک تالاب بین‌المللی است
زریبار در ارتفاع هزار و 285 متری از سطح دریا واقع شده است. این دریاچه حدود 5 کیلومتر طول و 1.6 کیلومتر عرض دارد و حداکثر عمق آن به 5.5 متر می‌رسد اگر چه حجم آب در فصول مختلف سال متفاوت است. این دریاچه آب شیرین، بخش اصلی آب خود را از چشمه‌های کف‌جوش دریاچه و باقی را از بارش‌های سالانه که حجم آن به 786 میلی‌متر در سال می‌رسد، تامین می‌کند. این دریاچه آب شیرین که یکی از منحصربه‌فردترین‌ها در جهان محسوب می‌شود، تمام شرایط یک تالاب بین‌المللی را دارد.
دریاچه‌ای در دل جنگل بلوط
زریبار پهناور به عنوان یک پدیده نادر زیست محیطی، از سویی با جنگل‌های بلوط ایرانی و بیشه‌زارهای انبوه و از طرف دیگر با کوه‌های زاگرس احاطه شده است. بخش زیادی از پوشش جنگل اطراف دریاچه را درختان بلوط ایرانی و باقی را درختان گلابی وحشی، زالزالک، بادام و ... شکل داده است. اغلب گیاهان این منطقه گیاهان شناور چون سراتوفیلیوم و سریوفیلیوم هستند. در کنار آنها گونه‌هایی از گیاهان از جمله نی، هزارنی، بارهنگ آبی، نیلوفر آبی، علف هفت‌بند، پیچک‌ها، لویی و بزواش، جگن و نعناع در اطراف دریاچه روییده‌اند.
اینجا خانه لک‌لک‌هاست
زریبار خانه لک‌لک‌هاست. همسایه‌های اهالی روستای زریبار، نه فقط انسان‌ها بلکه لک‌لک‌هایی هستند که سالیان سال در کنار روستاییان زندگی کرده‌اند و آنها را بخشی از اهالی زیستگاه خود می‌دانند. اینجا خبری از شکار و آزار پرندگان نیست. از نظر اهالی زریبار ساکنان اصلی اینجا، لک‌لک‌ها هستند و مردم روستا بیش از خود، به آنها بها می‌دهند. کسانی که به دریاچه زریبار سفر کرده‌اند، شاید بیش از هر چیز دیگری، مبهوت زیست مسالمت آمیز انسان‌ها و لک‌لک‌ها شده‌اند. علاوه بر لک‌لک‌ها، پرندگان دیگری نیز اینجا را خانه خود می‌دانند. در حال حاضر بیش از ۳۱ گونه پرنده بومی و مهاجر در دریاچه زندگی می‌کنند که از این تعداد تقریباً ۱۴ گونه بومی و مابقی انواع پرندگان مهاجرند. اردک سرحنایی و سرسبز، اگرتها، بوتیمار، انواع چنگر، پرستوهای دریایی، کشیم، کاکائی‌ها، حواصیل خاکستری، خوتکا، گیلار، و پرندگان شکاری همچون سنقر تالابی و دلیچه از گونه‌های با اهمیت و ارزشمند این تالاب به‌شمار می‌آیند. زریبار همچنین زیستگاه آبزیان بومی و غیر بومی مختلفی از جمله سیاه ماهی، عروس ماهی، ماهی گامبوزیا، ماهی آمور سفید، انواع ماهی کپور، فیتوفاک و مارماهی است.
افسانه زریبار، حکایت دادخواهی است
دریاچه زریبار با افسانه‌های بسیاری گره خورده است. یکی از مشهورترین افسانه‌های این دریاچه به هزاران سال پیش باز می‌گردد. زمانی که فرمانروایی ظالم در این منطقه حکمرانی می‌کرد و فریاد دادخواهی هیچ یک از اهالی شهر فیله قوس را نمی‌شنید. روزی درویشی رهگذر همراه همسر باردارش به شهر می‌آید و باج‌خواهان حاکم باعث مرگ همسر و فرزند او می‌شوند. درویش که از عدالت حاکم ناامید می‌شود، از پروردگار می‌خواهد تا دادخواه او باشد و تا اجرا نشدن عدالت، سر از سجده بر نمی‌دارد. روزی سواری بر شانه رهگذر می‌زند و از او می‌خواهد تا از سجده بلند شود. درویش در مقابل خود دریایی پهناور می‌بیند. شهر و اهالی همه در آب غرق می‌شوند و زریبار پدیدار می‌شود.
راه رسیدن به زریبار
برای رسیدن به دریاچه زریبار باید از جاده سنندج به مریوان بروید، شهری که فقط 3 کیلومتر با دریاچه فاصله دارد. این جاده که یکی از زیباترین جاده‌های ایران است، از میان دشت‌ها، جنگل‌های بلوط قدیمی و کوه‌های راکی عبور می‌کند. بهترین زمان برای بازدید از دریاچه زریبار ماه در فصل بهار و تابستان است، با این حال دیدن دریاچه یخ زده در زمستان نیز یک تجربه شگفت‌انگیز است که دیدن آن خالی از لطف نیست.