پیشینه هفت سین؛ هفت سین یا هفت شین؟

پیشینه نوروز و هفت‌سین

در کهن‌ترین کتاب های تاریخی ردی از نوروز و آداب آن نیست، حتی در اوستا و شاهنامه فردوسی از چند و چون این زسم باستانی رد آنچنانی نمی‌شود یافت. دو کتاب‌ ابوریحان بیرونی، آثار الباقیه ترجمه اکبر دانا سرشت و التفهیم به تصحیح استاد همایی و نوروز نامه عمر خیام، از همه کهن‌تر است.نوروز و خوان نوروزی ریشه‌ای عمیق در تاریخ، جغرافیا، اسطوره، مذهب و فرهنگ کهن سرزمین ایران دارد و با ادبیات فارسی نیز رشته‌ای ناگسستنی ایجاد کرده است.

از مشهورترین مراسم جشن نوروز ایرانیان آراستن هفت سین(haft-sin) است و آن گرد آوردن هفت چیز است که نام آن‌ها با حرف «س» آغاز می‌شود. معمولاً بین اشیای ذیل: سیب، سنجد، سماق، سیر، سرکه،  سبزه، سکه و سمنو است که گاها ساعت، سنبل یا سیاهدانه  که پیش از تحویل سال در سفره‌ای می ‌گذارند.

«بالای سفره هفت سین یک آیینه می‌گذارند، دو طرفش شمعدان که در آن به عده اولاد صاحبخانه شمع روشن می‌کنند. چیزهایی که در سفره می‌گذارند از این قرار است: قرآن، نان بزرگ، یک کاسه آب که رویش برگ سبز است، یک شیشه گلاب، سبزه، علاوه بر آجیل شیرین، شیرینی و ماهی. در خوانچه، هفت چیز که اسم شان با سین شروع می‌شود باید باشد: سپند، سیب، سیر دانه، سنجد، سماق، سرکه، سمنو، سبزی به اضافه ماست، شیر، پنیر و تخم مرغ رنگ کرده.» (صادق هدایت، 1378،  125)

شیک‌ترین ایده‌های چیدن سفره هفت سین

سین یا شین؟

 « هفت شین»: در نوروزنامه خیام آمده است: «بر پایه آیینی در روز اول سال، موبد موبدان نزد پادشاه می‌آمد و دسته‌ای سبزه و جامی می‌‌ نثار او می‌کرد.» از ین رو پیش خود حدس زده‌اند که بر سفره نوروز، شراب یکی از شین‌ها بوده است در صورتی که بر اساس همین نوشته، بزرگ موبدان علاوه بر سبزه و شراب، شمشیر، کمان، جوهر و حتی اسب را نیز پیشکش شاه می‌کرد. پس اگر این اشتباه به واسطه نوروزنامه خیام باشد، لابد باید بپذیریم ایرانیان، خوان نوروزی خود را در میان حیاط خانه پهن می‌کردند تا بتوانند کمان و شمشیر و اسب را نیز بر آن قرار دهند!! شراب کلمه‌ای عربی است و پس از اسلام، این واژه وارد زبان ما شد در حالی که ما «می» را برای چنین مفهومی مورد استفاده قرار می‌دادیم و این به‌طورکاملاً آشکار درتمامی کتاب‌های کهن ایران بخصوص شاهنامه ملاحظه می‌شود و شایه نیز برای میوه مصطلح نبوده است.

چرا سین؟ و چرا هفت؟

از آغاز برگزاری این جشن،خوردنی‌های این سفره با حرف «س» شروع می‌شده است و همان سنجد،سماق، سمنو، سیر، سبزه،اسفند و سکه و مواردی از این دست بوده است. «سین» کوتاه شده واژه «سینی» است و می‌گویند در زمان قدیم مائده‌های تازه و خشک زمینی را در «هفت سینی» یا «هفت خوان مسین» می‌چیدند و در نوروز به حضور شاهان می‌بردند.

همچنین، گفته‌اند که امشاسپندان، هفت فرشته مقدس دین مزدیسنا در 10 روز فروردگان، از 26 اسفند تا 5 فروردین، از جهان مینوی فرود می‌آمدند و مردم هفت خوان از مائده‌های زمینی برای آن‌ها مهیا می‌کردند.در زبان باستان هفت به معنای همیشگی و جاودانگی ، خوش یمنی و به فال نیک گرفتن است .

معنی هر سین از هفت سین

سیر: نماد اهورا مزدا
سبزه: نشان از پاکی بیکران است .
سیب: نشان از باروری و پرستاری است و سلامتی است.
سنجد: نشان از دلبستگی و موهبت است.
سرکه: نماد جاودانگی و همیشگی است.
سمنو: نشان از خیر و برکت است.
سماق: نشان از باران و طراوت است خود طراوت و نشاط به همراه دارد.

سایر اجزا سفره مانند سکه، نمادی برای زیبایی سفره بکار می رود. نماد برکت است. کتاب قران ، مقدس و کتابهایی از قبیل کتاب حافظ و شاهنامه فردوسی ، آیینه و شمعدان و تخم مرغ های رنگی زیبا و یک کاسه آب که داخل آن گل سرخ قرار می‌گیرد.

بعضی ها سکه را نماد دارایی و ثروت، آب را نشان از پاکی و روشنایی می دانند . آیینه نشان از دوری از بدی ها و زشتی هاست .

 قرار دادن  ماهی قرمز در سفره هفت سین به 2500 سال قبل بر می گردد و ایرانیان از دیر باز با این نوع ماهی آشنایی داشته اند . به زمان هخامنشیان و ایلامی ها برمی‌گردد.

گاهی گندم و نان سنگک و تخم مرغ رنگی و شمع و ظرفی از گلاب در سفره گذاشته میشود .