janbebe

گشتی در حافظیه در روز بیستم مهرماه ، بزرگداشت حافظ

 

بیستم مهرماه، روز بزرگداشت حافظ
خواجه شمس الدین محمد شیرازی شاعر و حافظ قرآن، متخلص به حافظ و معروف به لسان الغیب از بزرگترین شاعران غزل سرای ایران و جهان به شمار می رود. حافظ را نمی توان از سنخ شاعران تک بعدی و تک ساحتی محسوب و تفکر شاعرانه اش را تنها به یک وجه خالص تفسیر و تاویل کرد.


شعر حافظ دارای ابعاد گوناگون و متنوع سرشار از راز و رمز و پرسش از حقیقت هستی است.
صبحدم از عرش می آمد خروشی، عشق گفت
قدسیان گویی كه شعر حافظ از بر می كنند


خواجه شمس الدین محمدبن محمد حافظ شیرازی، از بزرگترین شاعران نغزگوی ادبیات فارسی است. حافظ در اوایل قرن هشتم ه‍.ق- حدود سال 727- در شیراز دیده به جهان گشود. پدرش بهاءالدین، بازرگان و مادرش اهل كازرون بود. پس از مرگ پدر، شمس الدین كوچك نزد مادرش ماند و در سنین نوجوانی به شغل نانوایی پرداخت. در همین دوران به كسب علم و دانش علاقه مند شد و به درس و مدرسه پرداخت. بعد از تحصیل علوم، زندگی او تغییر كرد و در جرگه طالبان علم درآمد و مجالس درس علمای بزرگ شیراز را درس كرد. او به تحقیق و مطالعه كتابهای بزرگان آن روزگار- از قبیل كشاف زمخشری، مطالع الانظار قاضی بیضاوی و مفتاح العلوم سكاكی و امثال آنها- پرداخت. همچنین در مجالس درس قوام الدین ابوالبقاء عبدالله بن محمود بن حسن اصفهانی شیرازی نیز حضور داشت.


حافظ- همچنانكه از تخلص او برمی آید- قرآن را از حفظ داشت و به چهارده شكل (قراآت هفتگانه) می خواند. حافظ دارای زن و فرزندان بود. در غزلیاتش به مرگ یكی از فرزندانش اشاره كرده است:
دلا دیدی كه آن فرزانه فرزند
چه دید اندر خم این طاق رنگین؟
به جای لوح سیمین در كنارش
فلك بر سر نهادش لوح سیمین


حافظ به سفر علاقه ای نداشت و چون دلبستگی خاصی به شیراز داشت تقریبا تا آخر عمر از شیراز خارج نشد و تنها یكبار به شهر یزد سفر كرد ولی به خاطر ملالت از یزد و یزدیان به شیراز بازگشت:
دلم از وحشت سكندر بگرفت
رخت بربندم و تا ملك سلیمان بروم
همچنین به دعوت سلطان محمود دكنی راهی دكن شد ولی در جزیره هرمز گرفتار طوفان گردید و به همین دلیل سفر خود را آغاز نكرده به پایان برد و به شیراز بازگشت.


حافظ مردی بود ادیب، عالم به علوم ادبی و شرعی و آگاه از دقایق حكمی و حقایق عرفانی. استعداد خارق العاده او در تلفیق مضامین و آوردن صنایع گوناگون بیانی در غزل او را سرآمد شاعران زمان خویش و حتی تمامی شاعران زبان فارسی كرده است. او بهترین غزلیات مولوی، سعدی، كمال، اوحدی، خواجو و سلمان را استقبال كرده است اما دیوان او به قدری از بیتهای بلند و غزلیات عالی و مضمونهای نو پر است كه این تقلیدها و تأثرها در میان آنها كم و ناچیز می نماید. علاوه بر این، مرتبه والای او در تفكر عالی و حكمی و عرفانی و قدرتی كه در بیان آنها به فصیح ترین و خوش آهنگ ترین عبارات داشته، وی را به عنوان یكی از بزرگترین و تاثیرگذارترین شاعران ایران قرار داده و دیوانش را مورد قبول خاص و عام ساخته است.


این نكته را نباید فراموش كرد كه عهد حافظ با آخرین مراحل تحول زبان فارسی و فرهنگ اسلامی ایران مصادف بود. از این روی زبان و اندیشه او در مقایسه با استادان پیش از وی به ما نزدیك تر است و به این سبب است كه ما حافظ را بیشتر از شاعران خراسان و عراق درك می كنیم و سخن او را بیشتر می پذیریم.


از دیگر نكات اشعار او، توجه خاص او به استفاده از صنایع مختلف لفظی و معنوی است به نحوی كه كمتر بیتی از او می توان یافت كه خالی از نقش و نگار صنایع باشد. اما چیره دستی او در به كار بردن الفاظ و صنایع به حدی است كه صنعت در سهولت سخن او اثری ندارد و كلام او را متكلف نمی نماید.


برخلاف اطلاعات حافظ از دقایق عرفانی و اشارات مكرر او به نكات عرفانی، حافظ پیرو طریقتی خاص نبوده است بلكه به عقیده بسیاری، خود او به تنها مراحل سلوك و كمال را طی كرده و به درجاتی نیز رسیده است.


دیوان كلیات او مركب است از غزلیات، چند قصیده، قطعه، رباعی و دو مثنوی كوتاه با نامهای «آهوی وحشی» و «ساقی نامه».


از نكات قابل توجه درباره دیوان حافظ، رواج "فال گرفتن"- تفأل- از آن است كه سنتی تازه نیست و از دیرباز درمیان آشنایان شعر او متداول بوده است و چون در هر غزلی از دیوان حافظ می توان- به هر تأویل و توجیه- بیتی را حسب حال فال گیرنده یافت، او را « لسان الغیب» لقب داده اند.


حافظ با توان شاعری بسیار داستان‌های قرآنی را با اشاره‌های ظریف در شعرش بیان می‌كند اما به واقع او ناظم شعر نیست كه به بیان روایی داستان بپردازد بلكه شاعری تواناست كه با تخییل و شناخت عمیق بسیاری از مسایل قرآنی و اجتماعی را در قالب شعر ارائه می‌دهد.


نگاه حافظ به جهان هستی نگاهی فراگیر است به گونه‌ای كه تمام مسایل مادی و معنوی را با بیانی شیرین و محكم و با بكارگیری استعاره و تشبیه، ایهام و مجاز و سایر صناعات ادبی بیان می‌كند.


زمانی كه با شاعری چون حافظ رو به رو هستیم در واقع با جهانی سرشار از ظرافت و معنا رو به روییم. گسترگی معنایی در شعر او به حدی است كه هر كس از دیدگاه خویش مفاهیم ذهنی متناسب با تفكر خود را در شعرش پیدا می ‌كند و نظری خاص درباره او ارائه می‌دهد.


‌اصطلاحات عرفانی كه در شعر حافظ بكار برده می‌شود، در اثر آگاهی كامل و شناخت معنایی صحیح است اما به واقع حافظ قبل از اینكه عارف باشد شاعری بزرگ و تواناست و تفكر شاعرانه‌اش بر عرفان او برتری دارد. حافظ دیدگاه عارفانه و امیدوار كننده دارد و عرفان به مفهوم واقعی كلمه در اشعار او نمایان است و در شعرش همواره امید به آینده‌ای روشن را نوید می‌دهد به گونه‌ای كه مخاطب با مطالعه اشعارش به نوعی لذت معنوی دست می‌یابد.


حافظ شاعری است كه در قرن حاكمیت زهد و ریا و خفقان، شعری فراگیر و رندانه دارد و از همه مسائل جهان هستی با بیانی ظریف و رندانه سخن می‌گوید و همواره از تظاهر و تزویر دوری می جوید و شعر برایش جنبه‌ای متعالی و آرمانی دارد.


اشعار حافـظ شیـرازی‎ بـا الـهـام‎ از تعالیم‎‎ ناب‎ اسلامی‎‎ و مفاهیم گرانقدر قرآنی سروده‎‎ شده است‎ و همگـی‎ ایـن‎ اشعـار حـاوی‎ كنایات‎‎‎ و استعارات زیبا و بی‎ نظیر است.


این‎‎‎ شاعر پرآوازه‎ ایران زمین در سال‎791 یا 792 هجری‎‎ قمـری دارفـانـی‎ را وداع گفت‎.
روحش شاد.

 

♦♦♦ روز بزرگداشت حافظ (2) ♦♦♦

 


آیا این مطلب برایتان مفید بود؟

کلید واژه‌ها

خبرهای مرتبط

دیدگاه‌ها

دیدگاه شما

نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.

داغ ترین‌ها

تازه‌ترین‌ها

مشکل روانی دارم و خودم را به پلیس ایران تحویل می دم!

مشکل روانی دارم و خودم را به پلیس ایران تحویل می دم!

امیر تتلو ممنوع‌الورود شد

امیر تتلو ممنوع‌الورود شد

خالق فیلم «خشم اژدها» درگذشت

خالق فیلم «خشم اژدها» درگذشت

مرموزترین سرقت هوایی تاریخ چگونه رخ داد؟

مرموزترین سرقت هوایی تاریخ چگونه رخ داد؟

سرگذشت پلاسکو را بشنوید

سرگذشت پلاسکو را بشنوید

ازدواج سوم بهاره رهنما با مرد عرب قطعی شد؟

ازدواج سوم بهاره رهنما با مرد عرب قطعی شد؟

ماشین بوگاتی کریستیانو رونالدو در یک تصادف به فنا رفت!

ماشین بوگاتی کریستیانو رونالدو در یک تصادف به فنا رفت!

ببینید: زن و شوهرهای مجری مشهور تلویزیون

ببینید: زن و شوهرهای مجری مشهور تلویزیون

چگونه از رنگ ادرار متوجه بیماری خود می‌شویم؟

چگونه از رنگ ادرار متوجه بیماری خود می‌شویم؟

2 روش آسان برای تهیه کیک تی‌تاپ خانگی

2 روش آسان برای تهیه کیک تی‌تاپ خانگی

بهترین ترفند تازه نگه داشتن کاهو در یخچال

بهترین ترفند تازه نگه داشتن کاهو در یخچال

توقف ساخت دکل مخابراتی به دلیل تخمگذاری شاهین! + فیلم

توقف ساخت دکل مخابراتی به دلیل تخمگذاری شاهین! + فیلم

«‎سلام فرمانده» سرقت هنری از آب درآمد!+فیلم

«‎سلام فرمانده» سرقت هنری از آب درآمد!+فیلم

جاستین بیبر خواننده معروف کانادایی و بیماریِ عجیب‌اش!

جاستین بیبر خواننده معروف کانادایی و بیماریِ عجیب‌اش!

قهوه‌خورها کمتر دچار مرگ زودهنگام ‌می‌شوند

قهوه‌خورها کمتر دچار مرگ زودهنگام ‌می‌شوند

8 بازیگران ایرانی که بدل ترکیه ای دارند! + عکس

8 بازیگران ایرانی که بدل ترکیه ای دارند! + عکس

ورزش کنید، کریپتو و NFT هدیه بگیرید؛ ایده شرکت OliveX برای تشویق کاربران به تحرک

ورزش کنید، کریپتو و NFT هدیه بگیرید؛ ایده شرکت OliveX برای تشویق کاربران به تحرک

گلشیفته فراهانی بین 8 زن ثروتمند ایرانی! + اسامی ناشناخته 7 زن و منبع ثروتشان!

گلشیفته فراهانی بین 8 زن ثروتمند ایرانی! + اسامی ناشناخته 7 زن و منبع ثروتشان!

پردانلودترین اپ‌های ابتدای سال ۲۰۲۲

پردانلودترین اپ‌های ابتدای سال ۲۰۲۲

وقتی تهرانی‌ها از درختان «نان» می‌چیدند!

وقتی تهرانی‌ها از درختان «نان» می‌چیدند!

اگر جزو این افراد هستید هرگز سیب ترش نخورید / خواص سیب زرد یا سیب قرمز و تفاوت‌های آنها

اگر جزو این افراد هستید هرگز سیب ترش نخورید / خواص سیب زرد یا سیب قرمز و تفاوت‌های آنها

با مصرف این روغن سفیدی مو را از بین ببرید

با مصرف این روغن سفیدی مو را از بین ببرید

پسر رونالدو در گذشت +عکس و جزئیات

پسر رونالدو در گذشت +عکس و جزئیات

تیزر هیجان‌انگیز بازسازی کره‌ای سریال Money Heist را تماشا کنید

تیزر هیجان‌انگیز بازسازی کره‌ای سریال Money Heist را تماشا کنید

از بین بردن پشه گلدان با این راهکار ساده

از بین بردن پشه گلدان با این راهکار ساده